Auteur: Marie-Claire Willemsen
In onze samenleving gaat het voortdurend over betrokkenheid en participatie terwijl het veel meer een kwestie is van het goedpraten van de doorgevoerde veranderingen en bezuinigingen. Er wordt al heel veel gedaan aan betrokken zorg in eigen omgeving door de mantelzorger.
Veel mensen verlenen mantelzorg zonder het als mantelzorg te benoemen. Hoezo? Het overkomt je en je doet het gewoon, er is geen keuze. In Nederland verlenen 2,6 miljoen mensen mantelzorg. Wanneer ben je nu een mantelzorger? Wanneer je langdurig en intensief zorgt voor een naaste, je voor iemand zorgt met een chronische ziekte of een beperking of iemand met een hoge leeftijd. Wanneer je voor iemand zorgt die niet (meer) voor zichzelf kan zorgen maar door jouw hulp zelfstandig kan blijven wonen, je langer dan drie maanden en minstens vier tot acht uur per week onbetaalde zorg biedt.
Een mantelzorger kan zijn of haar taak niet zomaar stop zetten. Ze hebben vaak geen keus. Vooral ook omdat het gaat om de zorg voor iemand in de directe omgeving waar al een emotionele of relationele band mee is. Dat vraagt veel aan draagkracht! Je hoort van mantelzorgers dat ze het van harte doen, dat het vanzelfsprekend is wanneer je betrokken bent bij elkaar, maar dat het ook wel eens zwaar kan zijn en dat het wel eens ten koste gaat van hun eigen behoeftes, tijd, werkzaamheden en contacten. Het verlenen van mantelzorg kan veel van iemand vragen. Zij verdienen het om goed ondersteund te worden om overbelasting te voorkomen.
In het woord mantelzorgers staat het woord mantel. Een mantel of cape is een soort overjas en heeft ook dezelfde functie: het beschermen van de drager tegen regen en wind. Mantels werden al gedragen door de oude Grieken en Romeinen. In de 19e eeuw werden mantels beschouwd als een kledingstuk van weelde. Ook tegenwoordig worden mantels nog gedragen bij formele gelegenheden. Waar een jas de overige kleding zou verbergen, is het bij een mantel mogelijk de eronder zittende kleding te tonen. Ook voorkomt de mantel dat de kleding eronder kreukt. De mantel speelt een belangrijke rol in de legende van Sint Maarten, die de helft hiervan aan een bedelaar geeft. Ook Sint Nicolaas draagt vaak een kenmerkende rode mantel. In fictieve verhalen, films en spellen zijn mantels vaak magische krachten toegedicht en worden ze geassocieerd met stereotypen zoals tovenaars, heksen. Zo bezit Harry Potter een onzichtbaarheidsmantel.
In de levensbeschrijvingen van Franciscus nemen mantels een prominente plaats in. Hieronder geven we daar enkele voorbeelden van. Door zijn vader voor de bisschop gedaagd, geeft Franciscus deze alles terug wat hij van hem ontvangen heeft, met inbegrip van zijn kleren. Daarop bedekt de bisschop de bijna naakte Franciscus met de mantel der liefde. Later geeft Franciscus keer op keer een mantel weg aan mensen die dat kledingstuk zijns inziens nog harder nodig hebben dan hij. Dit drijft zijn gardianen en de broeders die hem begeleiden, regelmatig bijna tot razernij. Een mantel voorzag voor veel arme mensen in een levensbehoefte.
Toen hij voor de bisschop gebracht was, wachtte hij geen ogenblik en duldde dat ook van niemand; hij zei geen woord en gaf geen ander de kans ertoe; dadelijk kleedde hij zich helemaal uit, gooide zijn kleren op de grond en gaf ze zo aan zijn vader terug; zelfs zijn lendendoek wilde hij niet houden en hij geneerde zich er niet voor in volle naaktheid voor de ogen van heel het gezelschap te staan. Toen stond de bisschop, die zijn bezieling opmerkte en vol bewondering was voor zijn onstuimige vastberadenheid, onmiddellijk op, sloeg zijn armen om hem heen en hulde hem in zijn mantel. (1 Celano, 15)
Op een dag kwam een arme naar de kerk van de heilige Maria in Portiuncula, waar in de buurt de broeders hun verblijf hadden, en vroeg hun om een aalmoes. Ze hadden daar een mantel, die een van hen gedragen had toen hij nog in de wereld leefde. De zalige Franciscus droeg de broeder aan wie die mantel had toebehoord op hem aan die arme te geven; wat hij graag en zonder dralen deed.(Begin 28b)
Op de terugweg uit Siena kwam Franciscus eens onderweg een arme tegen. Hij zei tegen zijn reisgenoot: ‘Broeder, we moeten die arme man een mantel geven. Daar heeft hij recht op. Wij hebben hem te leen gekregen totdat we iemand zouden vinden die armer is dan wij.’ Zijn reisgenoot zag hoe hard Franciscus de mantel zelf nodig had. Hij ging met hem in discussie en zei dat hij niet ten koste van zichzelf voor anderen moest zorgen. Maar Franciscus zei: ‘Ik wil geen dief zijn. Het zal ons namelijk als diefstal worden aangerekend als we hem niet weggeven aan iemand die er meer behoefte aan heeft.’ Daar had de reisgenoot niet van terug en Franciscus gaf zijn mantel weg.(Thomas van Celano, Gedenkschrift van Franciscus’ daden en deugden, 87)
Met deze actie van de Franciscaanse Gideonsbende gebruiken we de mantel als een voorwerp dat gebruikt wordt en symbool staat voor de zorg en aandacht die een mantelzorger geeft aan degene waar hij of zij mantelzorg aan verleent. Een ‘zorgmantel’ die even aan de kapstok gehangen kan worden, zodat de mantelzorger even een moment heeft voor zich alleen. Om op krachten te komen, om even te handen vrij te hebben voor wat ook aandacht mag hebben en waar de mantelzorger niet aan toe komt.
Even de handen vrij; een moment voor de mantelzorger.
De Franciscaanse Gideonsbende roept op tot het geven van aandacht aan al die zichtbare en onzichtbare mantelzorgers. Kijk in je eigen omgeving waar je hen kunt ontlasten of ondersteunen, al is het maar voor even of voor een dagdeel.
TIPS
- Geef een bloemetje cadeau als blijk van waardering of een tegoedbon voor bijvoorbeeld een lunch, een voorstelling of de bioscoop.
- Trakteer op een gezamenlijk uitje en regel vervanging voor de mantelzorger.
- Vraag waar de mantelzorger behoefte aan heeft en bekijk samen hoe dit kan worden gerealiseerd.
- Meld je aan als vrijwilliger voor een bepaalde periode bij de ondersteuning van mantelzorgers.
MEER INFORMATIE
- Mezzo: Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg (tips en informatie). Mezzo komt op voor alle mantelzorgers en vrijwilligers die ‘op eigen wijze’ willen zorgen voor een ander.
- MantelzorgerBenJeNietAlleen: contactpunt voor mantelzorgers.
- MantelzorgerContact: Digitaal Contactpunt Mantelzorg Nederland (DCMN)
- WerkenMantelzorg: mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid.
- HandenInHuis: steunpunt mantelzorg en respijtzorg.