impression image impression image

Tijdens zijn leven werd de schilder Vincent van Gogh niet erg gewaardeerd. Andere schilders, hun namen zij wij allang vergeten, waren beroemder dan hij. Maar achteraf bleek Vincent de grote kunstenaar van zijn tijd te zijn.

Achteraf werd ook Martin Luther King geprezen om zijn toespraak I have a dream, een rede die een omwenteling in de Verenigde Staten teweegbracht. Maar heel lang vonden sommige witte Amerikanen King maar een opruier.

In de jaren zestig had burgemeester Gijs van Hall grote moeite met de provobeweging in Amsterdam, met hun happenings bij Het Lieverdje op het Spui. In die tijd vond menigeen hun ideeën belachelijk. Niemand had toen kunnen bevroeden, dat een van die ideeën, het witte fietsenplan, later gerealiseerd zou worden door de OV-fiets die nu door de Nederlandse Spoorwegen wordt geëxploiteerd. Achteraf was het blijkbaar geen slecht idee.

Zo las ik onlangs in de krant (Trouw 6 september 2023) dat nogal wat bestuurders met de handen in het haar zitten, als Extinction Rebellion een vreedzame actie op touw gaat zetten. In het Verenigd Koninkrijk probeert de overheid klimaatactivisten meer en meer te criminaliseren. Ook in Duitsland treedt men harder tegen hen op. Ik las, dat sommige bestuurders dat hier ook wel zouden willen. De vraag is echter wie nu de crimineel is? De fossiele industrie, de overheid die deze industrie subsidieert of de tegenstanders daarvan die bezorgd zijn over de toekomst van de aarde. Achteraf zal blijken wie het gelijk aan zijn kant heeft. Maar als besturen zou inhouden dat je voorziet hoe het achteraf zal worden bekeken, dan zouden bestuurders niet zo zenuwachtig hoeven te worden van Extinction Rebellion.

impression image impression image

Dagelijks worden we geconfronteerd met de verandering in ons klimaat. Onze manier van leven zorgt ervoor dat de aarde steeds meer opwarmt. Blijkbaar staan we voor de opgave om onze levensstijl grondig te veranderen, maar dat vinden we lastig. Wie had echter in de jaren vijftig kunnen bedenken dat roken ooit dodelijk zou zijn en dat het ongepast zou zijn sigaretten in glazen op tafel neer te zetten bij een feestje? Het veranderen van een levensstijl is dus niet onmogelijk.

Sinds de industriële revolutie hebben we de vruchten geplukt van onze technische vooruitgang. Vandaag de dag blijkt deze ontwikkeling steeds meer een keerzijde te hebben. Zo zijn wij in onze tijd zeer mobiel, maar bewegen wij steeds minder. Ook in de middeleeuwen reisde men vaak, maar dat ging veelal te voet. Toen Thomas van Aquino, afkomstig uit Napels, in Parijs wilde gaan studeren, waren er nog geen auto's of treinen, laat staan vliegtuigen. Dus liep hij te voet naar deze stad. Het liet de aarde koud. Zij werd er zeker niet warmer van. Nu is het misschien een gek idee, zoals het op het eerste gezicht ook een gekke oproep van Gandhi was om iedereen zelf zijn garen te laten spinnen, stof te laten weven en kleding te laten maken. Maar met het oog op de klimaatcrisis zou het achteraf wel eens een minder gekke gedachte kunnen zijn.

impression image impression image

Een paar jaar geleden was ik in Assisi. Op een zondag ging ik naar San Damiano om daar de mis bij te wonen. Het kerkje is daar klein. Het zat afgeladen vol, met pelgrims en keurig geklede Italiaanse gezinnen die in luxe auto’s ernaartoe gereden waren. Buiten hadden de broeders geluidsboxen neergezet, zodat er weer ouderwets sprake was van een ‘mis horen’, want van het ritueel daarbinnen zagen we niets. De Italiaanse preek was lang en aan het gedraai en geroezemoes van de kinderen te zien, voor hen niet bijster interessant. Na afloop was er een samenzijn op het plein van het kerkje. Plotseling verscheen er een zwerver, die luid scheldend en schreeuwend over het plein beende. Het werd muisstil op het plein. Iedereen stond vastgenageld op zijn plek en hoorde hem eerbiedig aan. Wat hij zei, verstond ik niet. Maar het leek wel of die man zei, dat je je kinderen niet in een keurslijf moet stoppen. Toen hij het plein verliet, haalde iedereen opgelucht adem. Ik dacht: ‘Die zwerver maakte op de mensen meer indruk, dan de pater tijdens de mis.’ Natuurlijk zag men in hem een dwaas, een gek.

Zo werden Franciscus en zijn volgelingen ook door hun tijdgenoten gezien. Volgens het Verhaal van de Drie Gezellen noemden menigeen hen dwaas of dronken. ‘Sommigen vonden hen volmaakt, maar anderen zonder meer gek. Niemand dacht er toen nog over na hen te volgen. De meisjes en vrouwen werden bang, wanneer ze hen zelfs op een afstand zagen, en liepen weg. Ze mochten immers eens door hun dwaasheid en waanzin aangetast worden!’ (3 Gez 34).

Achteraf weten we dat hun dwaze optreden tot de hoogste wijsheid behoorde.

een zwerver

er was gezang veel woorden en gebeden
bedevaartgangers onderweg bijeen
een lange preek, een uitleg en vermaning
kinderen die zich onnoemelijk verveelden 

en vaders gingen daar de machtsstrijd aan
vleesdoorsnijders die sisten braaf te zijn
er werd geschud gekrijst, de wil gebroken
silenzio sprak de microfoon voldaan

’t geroezemoes hield aan op ’t kerkplein, tot
een zwerver scheldend woest het plein op liep
stilte alom - ‘vergeet uw kinderen niet’

riep hij, ‘waar is het kind in u gebleven
heeft u het woord begrepen, eeuwen oud?’
hij was als vuur, de bliksem duurde even